Numeraj signoreferencoj

Se oni havas problemon rekte skribi iun signon, oni povas helpi sin per XHTML-aj signoreferencoj, kiuj indikas la celitan signon per numero. Ekz.:

Tiaj signoreferencoj cxiam komencigxas per kaj-signo (&) kaj numersigno (#), kaj finigxas per punktokomo (;). Inter la numersigno kaj la punktokomo oni skribas la Unikodan numeron de la celita signo.

Tiajn signoreferencojn oni povas enmiksi en ordinaran tekston, ekzemple jene:

<p>La Greka litero &#916;, estas tre bela, sed
pli bela estas la signo &#8734;. Plej belas tamen
la kartluda signo &#9829;.</p>

Provu tion en testa XHTML-pagxo. Espereble via TTT-legilo sukcesos montri cxiujn tri specialajn signojn.

Simbolaj nomoj «

Numeraj signoreferencoj estas suficxe fidindaj (la TTT-legiloj ilin komprenas suficxe bone), sed ili povas esti maloportunaj por la pagxoverkanto. Ne estas facile memori tiajn numerojn, kaj se oni akcidente skribas ekzemple “8363” anstataux “8364”, oni ne tuj facile rimarkas la eraron.

Tiam oni povas anstatauxe uzi simbolajn signonomojn, ankaux nomatajn entoj. En tiaj kodajxoj uzigxas mallonga kodvorto anstataux numero:

Tiam oni skribas kaj-signon (&) antaux la simbola nomo, kaj punktokomon (;) poste.

Jen la cxi-antauxa ekzemplo kun simbolaj signonomoj anstataux numeraj signoreferencoj:

<p>La Greka litero &Delta;, estas tre bela, sed
pli bela estas la signo &infin;. Plej belas tamen
la kartluda signo &hearts;.</p>

La prezento en TTT-legilo estu tute la sama. Δ estas tute sinonima kun Δ.

Ne por cxiuj Unikodaj signoj ekzistas tia simbola nomo. Tiujn simbolajn nomojn, kiuj ja ekzistas, vi povas trovi en miaj pagxoj pri signokodoj, precipe en la pagxoj “Latino 1” kaj “Kiel skribi signojn en HTML”.

Aliaj signokodoj

Nuntempe estas forte konsilinde cxiam uzi Unikodon por cxia teksto, sed oni ankaux povas uzi aliajn signokodojn.

Tre ofta signokodo estas Latino 1 (Latin 1, ISO-8859-1). Iuj malnovaj tekstoredaktiloj komprenas nur Latinon 1, kaj tute ne povas skribi Unikode.

Latino 1 enhavas multe malpli da signoj ol Unikodo, kaj se oni uzas Latinon 1 por la normalaj signoj (tiuj, kiujn oni skribas rekte), oni devas uzi signoreferencojn aux simbolajn signonomojn pli ofte. Sed rimarku, ke numerajn referencojn oni cxiam skribas kun la Unikodaj numeroj de la signoj. Numeraj signoreferencoj estas tute sendependaj de la signokodo, kiun oni uzas por rekte skribi signojn.

Ekzemple en la signokodo “windows-1252” la euxro-signo havas la numeron “128”. Se oni uzas “windows-1252” kiel signokodon en XHTML-pagxo, oni povas rekte skribi euxrosignon per bitoko kun la numero 128 (la tekstoredaktilo tiam simple montras euxro-signon - oni skribas la signon rekte). Sed se oni tiam volas skribi euxro-signon per signoreferenco, oni ne povas skribi “€”. En Unikodo tute ne ekzistas signo kun la numero “128”. Oni devas tiam uzi la Unikodan numeron de la euxro-signo, “8364”, skribante €.

Noto: Se oni tamen provas uzi “€”, povas esti, ke la TTT-legilo montras la celitan euxro-signon, sed principe gxi povas montri cxion ajn. En Unikodo ne estas difinita ia signo por kodpozicio 128, kaj cxio ajn povas okazi. Eble hazarde la afero funkcias en tiu legilo, per kiu oni kontrolas, sed oni ne povas scii, cxu aliaj legiloj kondutos same. Se oni nepre volas uzi la kodon “windows-1252” por euxro-signo, oni skribu la euxro-signon rekte laux tiu kodo. Tiam cxio estas gxusta. Se oni uzas Latinon 1, oni devas skribi euxro-signon per numera referenco aux per simbola nomo, cxar en Latino 1 la euxro-signo tute ne ekzistas.

<meta http-equiv="Content-Type"
content="text/html; charset=utf-8" />

<meta http-equiv="Content-Type"
content="text/html; charset=iso-8859-1" />

Tamen ne cxiam funkcias

Se oni uzas “ekzotikajn” signojn, kaj skribas cxion tute gxuste, laux cxiuj reguloj, povas tamen esti, ke la signoj ne gxuste aperas por cxiuj legantoj. Ne cxiuj komputiloj havas tiparojn kun cxiuj strangaj signoj, kaj ne cxiuj TTT-legiloj estas agorditaj por uzi tiparojn kun la bezonataj signoj.

Gxenerale tiuj signoj, kiuj enestas en la signokodo “Latino 1” estas sekuraj. Pri ili oni tute ne bezonas timi. Sed aliaj signoj povas esti iom riskaj. Gxenerala konsilo estas uzi nur tiajn specialajn signojn, kiujn oni vere bezonas. Se oni skribas tekston en la Rusa, oni ja devas uzi Rusajn literojn, kaj se oni skribas tekston en la Araba, oni devas uzi Arabajn literojn. Tiam la specialaj signoj estas neeviteblaj.

Esperantaj literoj kun supersignoj

La Esperantaj literoj kun supersignoj (cx, gx, hx, jx, sx kaj ux) klare estas ekzemploj de specialaj signoj. Sed se oni faras XHTML-pagxojn en Esperanto, oni ja bezonas ilin uzi.

Se oni uzas Unikodon, kaj se la tekstoredaktilo, per kiu oni kreas la pagxojn, regas Unikodon, kaj se oni arangxis tiel, ke oni povas gxuste tajpi tiujn literojn per la klavaro, oni povas rekte skribi tiujn signojn en la XHTML-kodo, kaj cxio devas bone funkcii.

Alie oni povas uzi numerajn signoreferencojn. Jen la numeraj referencoj de la supersignaj Esperantaj literoj:

Jen ekzemplo, kiun vi povas aldoni al testa XHTML-pagxo, kaj provi en TTT-legilo:

<p>
E&#293;o&#349;an&#285;o &#265;iu&#309;a&#365;de.
E&#292;O&#348;AN&#284;O &#264;IU&#308;A&#364;DE.
</p>

Se oni volas skribi pli longajn tekstojn, estas tamen preferinde uzi tekstoredaktilon, kiu regas Unikodon, kaj arangxi tauxgan manieron rekte tajpi tiujn signojn.

Kiel lasta elturnigxo, oni povas skribi surogate, ekzemple per la H-skribo (“ehhoshangho chiujhaude”) aux per la X-skribo (“ehxosxangxo cxiujxauxde”), sed tiam uzu surogatan sistemon, kiun plej multaj jam bone konas (ne eksperimentu per malmute konataj sistemoj, nek kreu propran flikajxon).

Pli detalajn klarigojn vi povas trovi en miaj pagxoj pri Esperantaj literoj en TTT.

Klarigojn, kiel arangxi klavaron, per kiu eblas rekte tajpi Esperante laux Unikodo, vi povas trovi en miaj pagxoj pri “Esperanto en Linukso” kaj “Esperanto en Vindozo”. Tie estas ankaux kelkaj konsiloj pri tauxgaj programoj, ekzemple tekstoredaktiloj, kiuj bone komprenas Unikodon. Se vi uzas alispecan komputilon, mi bedauxrinde ne povas konsili.