14.2.5. Jam

Jam signifas, ke antauxe okazis ia sxangxo, ekz. ekesto de nova ago aux stato, cxeso de ago aux stato, atingo de certa kvanto aux longo, kaj simile. Ofte jam estas la malo de ankoraux. Iafoje io alia en la frazo montras sxangxon, kaj jam nur emfazas tion. Alifoje jam estas la sola, kiu montras, ke okazis sxangxo:

• Mi jam havas mian cxapelon; nun sercxu vi vian.FE.18 Antauxe mi ne havis mian cxapelon, sed tio sxangxigxis.

• Cxiu jaro potence pligrandigas niajn fortojn, kaj ni iras al nia celo jam kun plena trankvileco.OV.376 Antauxe ni ne estis plene trankvilaj.

• Tio cxi estis jam ne simpla pluvo, sed pluvego.FE.38 Antauxe okazis sxangxo de simpla pluvo en pluvegon.

• Tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo gxi estis jam nur varma, post du horoj gxi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj gxi estis jam tute malvarma.FE.38 Post unu horo la sxangxo de “varmega” al “varma” estis kompleta. Post tri horoj la sxangxo al “tute malvarma” estis kompleta.

• Kiam via domo estis konstruata, mia domo estis jam longe konstruita.FE.25

Iafoje jam akcentas, ke pasinta ago estas efektive pasinta:

• Se li jam venis, petu lin al mi.FE.26

• Cxu vi jam trovis vian horlogxon?FE.20

• Komencas jam vesperigxi.M.8

Iafoje jam montras, ke io estas pli frua ol oni atendas, volas, kredas, scias aux simile:

• Mi jam antaux unu horo volis paroli kun Vi.BV.68 Vere tiel frue.

• Vi estas ankoraux malgranda infano, sed vi devas jam kompreni tion, kion mi al vi diros.M.40

Cxe dauxrolongo aux ripeto jam emfazas, ke pasis plene tiom da tempo aux ripetoj:

• Nun jam du jarojn dauxras la malsato en la lando.Gn.45 Du plenaj jaroj pasis.

• Mi jam tridek jarojn estas tombisto.H.149 Pasis plene tridek plenaj jaroj, kaj mi ankoraux estas tombisto.

• Mi laboras en la magazeno de sinjorino N. preskaux jam kvin jarojn.M.100 Kvin jaroj (preskaux) plene pasis.

• Mi ripetis tion cxi al vi jam centfoje! Okazis efektive cent ripetoj.

Iafoje jam servas por fari distingon inter du IS-verboj aux du OS-verboj, kiuj ne montras la saman tempon. Jam montras la pli fruan tempon. Ofte jam estas helpata de la vorto antauxe. Alia maniero fari tian distingon estas uzi kunmetitan verboformon:

• Kiam vi vidis nin en la salono, li jam antauxe diris al mi la veron (aux li estis dirinta al mi la veron).FE.24

• Kiam vi venos al mi, li jam antauxe diros al mi la veron (aux li estos dirinta al mi la veron; aux antaux ol vi venos al mi, li diros al mi la veron).FE.24

Cxe OS-verboj jam povas emfazi, ke la estonta ago estas suficxe proksima, aux ke oni vidas sxancojn, ke la ago okazos, iafoje kun nuanco de espero aux kuragxigo:

• La mondo dormas obstine, sed jam levigxos baldaux la suno.FK.300 Antauxe restis longe gxis la sunlevigxo, sed nun gxi baldaux okazos.

• Liaj filoj, oni diras, estas iom malbonkondutaj, arogantaj knaboj, sed povas esti, ke oni estas maljustaj koncerne ilin, kaj kun la tempo ili jam solidigxos.FA2.94 Mi havas esperojn, ke ili solidigxos.