27.6. I-verboj kvazaux cxefverboj

Normale I-verbo ne povas esti cxefverbo, sed okaze oni vidas frazojn, en kiuj la sola verbo estas I-verbo. Sed ankaux en tia uzo I-verbo ne povas havi gramatikan subjekton.

Cxefverbecaj I-verboj aperas en iaj mallongigitaj subfrazoj. La I-verbo tiam sence egalas al U-formo aux esprimo kun povi:

• Grandega hundo metis sur min sian antauxan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari.FE.38 = ... kion mi faru.

• Mi efektive jam ne scias, kiel gxin klarigi.M.85 = ... kiel mi gxin klarigu.

• La vidvino staris senmove, videble ne sciante, kion fari kaj al kiu sin turni.M.11 = ... kion sxi faru kaj al kiu sxi sin turnu.

• Ili ne havas, kion mangxi, ili ne havas, per kio hejti la fornon.M.102 = Ili ne havas (ion), kion ili/oni povus mangxi, ili ne havas (ion), per kio ili povus hejti la fornon.

• Mi havis tiam apud mia domo foson, kiu, se preni la plej malmulte, havis almenaux ok futojn da largxeco.Rt.19 = ... se oni prenu la plej malmulte ...

• Se lin kompari kun la nuna regxo, li estis Apolono cxe Satiro.H.14 = Se oni lin komparu kun la nuna regxo ...

Cxefverbecaj I-verboj aperas ankaux en iaj mallongigitaj esprimoj de dubo aux hezito. La plena frazo havas verbon en U-formo, okaze en US-formo aux OS-formo:

• Plialtigi la temperaturon de la cxambro! per kio? acxeti medikamenton! Per kio?M.196 = Per kio mi plialtigu ... Per kio mi acxetu ...

• Cxu esti aux ne esti, – tiel staras nun la demando.H.74 = Cxu mi estu aux ne estu ...

• Kion fari?M.19 = Kion oni/mi/vi faru?

• Eble el la vestoj ion forkomerci? Vendi ekzemple la pantalonon?Rz.26 = Cxu mi eble el la vestoj ion forkomercu? Cxu mi vendu ekzemple la pantalonon?

Iafoje oni vidas I-verbojn uzatajn anstataux ordonaj U-formoj. Tiam la ordono ricevas nuancon neuxtralan, nek gxentilan nek malgxentilan, sed simple konstatan. La senca subjekto de la I-verbo estas tute gxenerala oni. Tiu uzo estas malofta:

• Nur prunti, sed ne restigi al si!FA3.129 = Oni povas nur prunti ... Anstataux ordoni per U-formo, la parolanto eldiras sian volon kiel simplan konstaton de nediskutebla fakto.

• Por landoj ne menciitaj en la listo sin turni al LF-KOOP, Svislando. Simpla konstato, kiel oni agu por mendi ion de LF-KOOP.

En komputilaj interfacoj, menuoj de programoj, k.s., oni ordinare uzas I-verbojn por diversaj elekteblaj agoj: konservi dokumenton, sxargi dokumenton, sercxi tekston k.s. La logiko estas, ke tiuj estas agoj, kiujn la uzanto de la programo povas elekti: se vi volas konservi la dokumenton, alklaku gxi tiun menueron. Sed estas ankaux tute eble en tia kunteksto uzi ordonajn U-formojn, se oni pensas pri tio, ke la uzanto de la programo ordonas al la programo fari la koncernan agon.

La specialaj esprimoj se tiel diri, se paroli sincere k.s. montras manieron de rigardado, vidpunkton, k.s. Oni povas ankaux uzi por anstataux se, sed se estas pli klara:

• Se paroli sincere, li tute ne placxas al mi. = Se mi parolu sincere ...

• Li estas, se tiel diri, sia propra malamiko. = ... se oni povus tiel diri ...

Krome oni iafoje uzas I-verbojn en rakontoj anstataux cxia ajn cxefverba formo por montri primitivan (eraran) lingvajxon: Cxu vi *mangxi* nun?