PMEG 2023

33.5. Se-frazoj

Se = “sub la kondicxo ke, kun la supozo ke, en la okazo ke”. Se enkondukas subfrazon, kiu montras kondicxon, supozon aux okazon:

  • Se li scius, ke mi estas tie cxi, li tuj venus al mi.FE.20 = En la okazo, ke li scius... Oni uzas US-verbojn, cxar temas pri nura fantazio.

  • Se mi estus sana, mi estus felicxa.FE.19 = Sub la kondicxo, ke mi estus sana...

  • Se mi havus multe da mono, mi acxetus auxton. La US-formoj montras, ke temas pri fantazio. La parolanto scias, ke li ne havas multe da mono.

  • Se li havas multe da mono, li versxajne acxetos auxton. La AS-formo kaj OS-formo (reala modo) montras, ke povas esti realeco. Povas esti, ke li vere havas multe da mono, sed oni ne scias certe.

  • Se iu havas multe da mono, tiu havas ankaux multe da problemoj. La AS-formoj montras, ke temas pri cxiam valida principo.

  • Se li jam venis, petu lin al mi.FE.26 Povas esti, ke li jam venis. Tial reala modo, IS-formo.

  • Mia opinio estas: prenu mem akvon, se vi volas trinki.FE.19

  • Mi ne farus la eraron, se li antauxe dirus al mi la veron (aux se li estus dirinta al mi la veron).FE.24 Oni povas uzi simplan US-formon, ecx kiam temas pri fantazio pri pasinta tempo. US-verboj estas tempe neuxtralaj.

  • Mia ora ringo ne estus nun tiel longe sercxata, se gxi ne estus tiel lerte kasxita de vi.FE.25

  • Tiu cxi libro havas sesdek pagxojn; tial, se mi legos en cxiu tago po dek kvin pagxoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj.FE.14 Oni ankaux povas uzi US-formojn en cxi tiaj frazoj. Cxe estonta tempo ne estas cxiam eble fari klaran distingon inter fantazio kaj fakto, cxar la estonteco cxiam estas necerta.

Helpa tiam «

Kiam se-frazo trovigxas frazkomence, oni ofte uzas tiam en la cxeffrazo por helpi al klareco. Tiam reprezentas la ideon de la se-frazo. Oni povas ankaux uzi tiuokaze, tiaokaze aux simile:

  • Se cxiu balaos antaux sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo.PE.353

  • Se ni konscios bone la esencon kaj celon de niaj kongresoj, tiam ni venados al ili kun cxiam fresxa kaj neniam malfortigxanta entuziasmo.OV.377

Se-frazo + tio «

Iafoje tio en la cxeffrazo reprezentas la ideon de antauxa se-frazo:

  • Se sxi havas multe da mono, tio ne nepre signifas, ke sxi estas felicxa. = Se sxi havas multe da mono, la fakto, ke sxi havas multe da mono, ne nepre signifas...

  • Se malgraux cxiuj ventoj kaj pusxoj gxi [= Esperanto] dum dudek kvin jaroj vivis kaj kreskis regule kaj rekte, [...] ni povas pri tio sincere nin gratuli.OV.407 = ...ni povas pri la vivo kaj kreskado sincere nin gratuli.

Deziraj se-frazoj «

Se estas uzata ankaux en cxeffrazo por esprimi fortan deziron. Ofte oni tiam aldonas nur por akcenti la deziran sencon. Se la deziro estas nerealigebla, oni uzas US-modon. Alie oni uzas OS-formon (normale cxiam kun nur):

  • Ho, se mi estus sola!... – sxi pensis. – Se mi ne havus infanon!M.61 = Mi deziregas, ke mi estu sola, ke mi ne havu infanon (sed tio ne estas ebla).

  • Ha, kia agrablajxo estus nun unu alumeto! Se sxi nur povus kuragxi elpreni unu el la skatoleto, ekfroti gxin je la muro kaj varmigi al si sur gxi la fingrojn!FA2.113

  • Se oni nur ne refandos min!FA2.119

Oni povas diri, ke vera cxeffrazo estas subkomprenata: Ho, se mi estus sola, tiam mi estus felicxa!

Se antaux I-verbo «

Iafoje oni mallongigas se-frazon, en kiu la cxefverbo havas U-finajxon, anstatauxigante la cxefverbon per I-verbo kaj forlasante la subjekton. Vidu ekzemplojn en la klarigoj pri I-verboj uzataj kvazaux cxefverboj.