Movaj vortoj «

Cxe mova vorto DIS montras, ke pluraj aferoj movigxas for en malsamaj direktoj:

• iri → disiri = iri for en malsamaj direktoj

• kuri → diskuri = kuri for en malsamaj direktoj

• jxeti → disjxeti = jxeti for en malsamaj direktoj

• sendado → dissendado = sendado for en pluraj direktoj

Jam dis-signifaj vortoj «

Cxe vorto, kiu jam en si mem havas ian disigan signifon, DIS plifortigas tiun signifon:

• sxiri → dissxiri = per sxir(ad)o dividi en pecojn

• rompi → disrompi = per romp(ad)o dividi en pecojn

• pecigi → dispecigi = pecigi kaj dismeti

• haki → dishaki = haki en pecojn

• vastigo → disvastigo = vastigo en pluraj direktoj

• de → disde = “de” en formova aux malsimileca signifo

La vorto disde povas iafoje esti utila anstataux de rilate al pasiva participo, aux anstataux de rilate al verbo. En disde la prefikso DIS escepte aperas antaux neaga vorto.

Kunig-signifaj vortoj «

Iafoje oni uzas DIS cxe vorto kun signifo kuniga, kompaktiga, ferma k.s. DIS tiam forigas la kunigan signifon aldonante anstatauxe disigan signifon. DIS tiam funkcias same kiel MAL:

• faldi → disfaldi = malfaldi

• sigeli → dissigeli = malsigeli, rompi sigelon

• volvi → disvolvi = malvolvi, etendi plata ion volvitan, iom post iom kreskigi aux evoluigi

El tiaj DIS-vortoj nur disvolvi estas ofta, kaj nur en sia figura signifo “iom post iom kreskigi aux evoluigi”. Tia figura disvolvi estas akceptebla, sed en aliaj okazoj oni prefere uzu MAL: malfaldi, malsigeli k.t.p.

Ordinara radiko «

• disa = malkuna, dividita, maldensa

• dise = malkune, dividite, en malsamaj lokoj aux malsamaj direktoj

• disen = malkunen, en malsamajn lokojn aux malsamajn direktojn

• disa → disigi = igi disa(j), disdividi → disigxi = igxi disa(j), disdividigxi, dismovigxi

• disa karno → diskarni aux diskarnigi = forigi aux dissxiri ies karnon

• disaj membroj → dismembrigi = disdividi laux la membroj (membro estas cxi tie aux korpa membro, aux difinita parto de tutajxo)

Noto: Oni ankaux provis uzi DIS memstare anstataux disen, precipe en poezio: La mon’ ruligxis sur la planko dis. (Ekzemplo laux K. Kalocsay.) Normale oni ne povas tiel uzi DIS.