PMEG 2023
12.3.3.1. Da – bazaj reguloj
La rolvorteto da ligas kvantan aux mezuran esprimon al O-vorta frazparto, kiu montras ion “substancecan” (ion nelimigitan kaj nedifinitan). La kvantesprimo montras, kiom estas de la substanceca afero:
| kvanto | “substanco” | |
|---|---|---|
| unu kilogramo | da | pano |
| litro | da | lakto |
| skatolo | da | rizo |
| amason | da | komencantoj |
| du milionoj | da | rubloj |
| iom | da | valizoj |
| tiom | da | felicxo |
| multe | da | problemoj |
Sxi acxetis faskon da ligno, iom da nigra pano, [iom] da malbonspeca faruno kaj [iom] da lakto.M.182 La vortoj fasko kaj iom montras kvantojn. La da-esprimoj montras, el kio konsistas la diversaj kvantoj.
Por cxiu acxetita funto da teo tiu cxi komercisto aldonas senpage funton da sukero.FE.31
Ha, Dio nin gardu! Kia grandega amaso da oro!FA1.7
Sur la arbo sin trovis multe (aux multo) da birdoj.FE.32
Mi neniam prenas kun mi multon da pakajxo.FE.35
La ricxulo havas multe da mono.FE.37
Li havas pli da mono, ol li povas kalkuli.PE.655
Nur nun sxi eksentis, [...] kiom da fortoj forprenis de sxi la malvarmo.M.148
Tiu cxi rivero havas ducent kilometrojn da longo.FE.32
Da-esprimo neniam estas komplemento de cxefverbo, sed cxiam rekta priskribo de cxefvorto. Oni ne povas uzi memstarajn da-esprimojn, ekz.: *Sur la tablo trovigxas da butero.* *Sxi acxetis da faruno.* Oni devas diri ekz.: Sur la tablo trovigxas iom da butero. Sxi acxetis iom da faruno. (Plej ofte oni tamen diru simple: Sur la tablo trovigxas butero. Sxi acxetis farunon.)
Nombrovortoj kaj da-esprimoj «
Nombraj vortetoj aperas normale sen da kiel rekta priskribo de cxefvorto:
Tie logxas du esperantistoj.
Mi havas cent pomojn.
Tiu cxi vilagxo havas du mil logxantojn.
Nombrovortoj kun O-finajxo kiel miliono, miliardo, deko kaj cento tamen bezonas da. Ili aperas kiel cxefvorto kun da-esprimo kiel priskribo:
Mi havas centon da pomoj.FE.14
Tiu cxi urbo havas milionon da logxantoj.FE.14
Li gxin forblovas por dudeko da rubloj.Rz.22
Ne uzu N-finajxon post da «
Post da oni ne povas uzi N-finajxon, cxar da-esprimo neniam estas mem objekto. La kvanta esprimo antaux da tamen povas esti objekto: Li portas multon da valizoj.
Sed la kvanta esprimo ofte estas kvanta E-vorto aux kvanta vorteto, kiu ne povas ricevi N-finajxon, ecx kiam gxi rolas kiel objekto:
La ricxulo havas multe da mono.FE.37 = La ricxulo havas multon da mono. (Nepre ne: *La ricxulo havas multe da monon.*)
Kiom da pano vi volas? = Kiel grandan kvanton da pano vi volas? (Nepre ne: *Kiom da panon vi volas?*)