Ordinaraj IGX-verboj «

Ordinaraj IGX-verboj montras transiron al nova stato. La radiko aux radikoj antaux IGX montras la rezulton, la novan staton. La subjekto de ordinara IGX-verbo estas tio, kio eniras en novan staton. Eventuala kauxzanto de la transiro normale ne aperas en la frazo. Cxe IGX-verboj kauxzanto ne estas interesa.

IGX-verboj faritaj el objektaj verboj «

En IGX-verboj faritaj el objektaj verboj ne temas pri ekesto de rezulto aux sxangxo de stato, sed pri ago, kiu okazas per si mem. Se cxeestas statosxangxa signifo, tiu signifo estas jam en la origina verbo.

La ago de tia cxi IGX-verbo estas ago, kiu sen IGX havas kauxzanton kiel subjekton. Kun IGX la kauxzanto malaperas. Aux ne ekzistas kauxzanto, aux oni ne interesigxas pri eventuala kauxzanto.

Cxe IGX-verbo farita el objekta verbo la subjekto estas la objekto de la origina verbo. Cxe tiaj cxi verboj IGX do servas por inversigi la frazrolojn. Tio similas al pasivo. Cxe vera pasivo tamen kauxzanto nepre ekzistas, kvankam oni eble ne mencias gxin.

En multaj lingvoj oni uzas unu saman verbon por komenci kaj komencigxi, kaj unu saman por fini kaj finigxi. En Esperanto oni devas distingi:

• komenci = kauxzi komencon. Komenci estas uzata kun ordinara objekto aux kun I-verba objekto. La objekto estas tio, pri kies komenco temas. La subjekto de komenci plej ofte estas persono:

  • La instruisto komencis la lecionon.

  • Li komencas instrui.

  • Komencis pluvi.

• komencigxi = eniri en komencan fazon (per si mem). La subjekto de komencigxi estas tio, pri kies komenco temas. Tio preskaux cxiam estas okazajxo:

  • La leciono komencigxis.

  • La koncerto komencigxas.

  • Komencigxos nova epoko.

• fini = kauxzi finon. Fini estas uzata kun ordinara objekto aux kun I-verba objekto. La objekto estas tio, pri kies fino temas. La subjekto de fini estas preskaux cxiam persono:

  • La preleganto finis sian paroladon.

  • Li baldaux finos paroli.

• finigxi = eniri en finan fazon, atingi sian finon (per si mem). La subjekto de finigxi estas tio, pri kies fino temas. Tio preskaux cxiam estas okazajxo:

  • La prelego finigxis.

  • La danco finigxas.

  • Finigxos ankoraux unu tago.

Ne diru do: *La leciono finis.* *Kiam komencos la koncerto?* Se oni auxdas tian frazon, oni volas scii, kion la leciono finis, kaj kion la koncerto komencos. Diru: La leciono finigxis. Kiam komencigxos la koncerto? Temas ja pri okazajxoj, kaj okazajxoj normale komencigxas kaj finigxas.

Iafoje tamen okazajxo povas kauxzi, ke alia afero komencigxas aux finigxas: La unua mondmilito komencis novan epokon en la homa historio. La subjekto ja estas okazajxo, sed temas pri la komenco de la objekto, la nova epoko.

Legu ankaux pri komenci, fini, dauxrigi kaj cxesi.

IGX-verboj faritaj el senobjektaj transiraj verboj «

Se verbo estas senobjekta, kaj se gxi per si mem montras transiron al nova stato, aldono de IGX normale estas sensenca kaj ecx erara. Ekz. morti sen IGX per si mem montras transiron de vivo al morto: Lia filo mortis kaj estas nun malviva.FE.31 Sed iafoje oni tamen trovas tiajn verbojn kun IGX-sufikso. Tiam IGX aldonas ian specialan nuancon. Tiu nuanco povas esti “senvole, akcidente”: En la nokto subite flamanta fajra kolono frapis tra la fenestroj, flamoj aperis sub la tegmento, la seka pajlo ekbrulis, la tuta domo forbrulis, kaj la juna pasero mortigxis, sed la junaj homoj felicxe sin savis.FA2.368 La morto de la pasero okazis pro akcidento. La subjekto de mortigxi estas la sama kiel cxe morti. Tia uzo de IGX estas nuntempe malofta. Zamenhof uzis ankaux la verbon cxesigxi, kiu teorie devus signifi “iom post iom cxesi”, sed li uzis gxin tamen por la simpla senco “cxesi”: Ili ekrajdis tra la arbaro, kie la denseco farigxis cxiam pli granda, la vojo cxiam pli mallargxa, kie la vojo fine ecx tute *cxesigxis*. La prunelarbo baris al ili la vojon kiel bartrabo, kiun oni devis cxirkauxrajdi.FA4.42 Laux la kunteksto la cxeso ecx estis suficxe abrupta. Oni do uzu cxesis aux ekcxesis. Por esprimi iom-post-ioman cxeson, oni prefere uzu iom post iom cxesi, lauxgrade cxesi aux ion similan.

Nenormalaj IGX-verboj faritaj el objektaj verboj «

Iuj IGX-verboj faritaj el objektaj verboj estas uzataj en maniero, kiu ne kongruas kun la cxi-antauxaj klarigoj: