Rolvortajxoj kun de «

Ekzistas tre multaj esprimoj, kiuj konsistas el E-vorto + de:

• Meze de = “en la mezo de”: Meze de la arbaro apud grupo de laboristoj staris Valdemaro Doe kun siaj tri filinoj.FA4.79 = En la mezo de la arbaro ... Similaj estas komence de (= “en la komenco de”), fine de (= “en la fino de”), ene de (= “en la eno de” = “en”), interne de (= “en la interno de”) kaj ekstere de (= “ekster”).

• Oriente de = “cxe la oriento de, cxe la orienta flanko de”: Ili starigis sian tendaron en Gilgal, oriente de Jerihxo.Js.4 = ... cxe la oriento de Jerihxo. Rimarku, ke temas pri loko ekster Jerihxo. Ne temas pri la orienta parto de Jerihxo. Similaj estas okcidente de (= “cxe la okcidento de, cxe la okcidenta flanko de”), norde de, sude de, dekstre de, maldekstre de, flanke de, ambauxflanke de, supre de kaj sube de. Se oni celas enan parton, oni uzu en la oriento de, oriente en, en la okcidento de, okcidente en k.t.p.: Mongolujo estas norde de Cxinujo, sed Interna Mongolujo estas en la nordo de Cxinujo (norde en Cxinujo). Mongolujo estas sendependa lando, sed Interna Mongolujo estas parto de Cxinujo.

• Okaze de = “en okazo de”: Okaze de la festo de Schleyer ni telegrafe sendu al li en la nomo de la tuta esperantistaro nian koran gratulon.OV.404

• Pere de = “per helpo de, per uzo de, per interveno de, per intera rimedo, danke al helpo de”, k.s.: Pere de konatoj mi povis komuniki kun sxi. / La libro estis tradukita en la francan pere de la angla. Oni tradukis el angla traduko, ne el la origina lingvo.

• Kauxze de estas alternativo al pro = “el la kauxzo de”: Ni ofte farigxas furioj kauxze de nia dezirego de amo.M.2 Simila estas sekve de.

• Escepte de estas alternativo al escepta krom = “kun la escepto de”: Mi sxatas cxiujn el ili escepte de Karlo. Ankaux escepte + N-finajxo estas ebla.

• Inkluzive de = “kun la enkalkulado de”: Ili pagis cxion inkluzive de logxado kaj mangxado. La malo estas ekskluzive de.

Vidu ankaux fare de.

Rolvortajxoj kun al «

Multaj rolvortajxoj konsistas el E-vorto + al:

• Fronte al estas alternativo al unu signifo de kontraux = “kun la fronto (antauxa flanko) direktita al”: La domo staras fronte al la stacidomo. Simila estas vidalvide al.

• Konforme al estas alternativo al laux = “en maniero, kiu konformas al”: Cxio farigxas nur konforme al la sagxa arangxo de Dio!FA3.144

• Responde al = “kiel respondo al”: Responde al via afabla invito mi devas informi, ke mi bedauxrinde ne povas partopreni en la kongreso.

• Rilate al estas alternativo al simpla al, kiam temas pri agmaniero, kiu direktigxas al io: Ili cxiuj kondutis tre serveme rilate al sxi.FA1.37 Pli ofte oni uzas rilate + N-finajxon.

• Spite al estas simila al malgraux, sed montras intencan kontrauxstaron = “kiel spitado al”: Tion cxi mi devas, spite al la diablo!Rt.40 En la komenco spite estis fakte vera rolvorteto (kun E-finajxo!): Se ili [...] spite cxiuj argumentoj [...] tamen elektus ian alian lingvon, tiam kontraux tio cxi protestus la vivo mem.FK.269 (En la Fundamento la radiko SPIT estas tradukita kiel rolvorteto.) Sed tiu stranga uzo jam delonge malaperis. Oni diru spite al cxiuj argumentoj aux spite cxiujn argumentojn. Nur antaux ke-frazo spite ankoraux povas sxajni kiel rolvorteto. Spite ke tre similas al kvankam kaj malgraux (tio) ke.

Legu ankaux pri (mal)proksime al/de, pri dank’ al, kaj pri vic’ al.

Rolvortajxoj kun kun «

Kelkaj rolvortajxoj konsistas el E-vorto + kun:

• Kompare kun = “en komparo kun”: Vi cxiuj kompare kun mi estas ja nur mizeraj kanajloj!FA3.15

• Kune kun estas emfaza varianto de kun: La fundamento devas resti severe netusxebla ecx kune kun siaj eraroj.FAnt.45

Rolvortajxoj kun N-finajxo «

Rolvortajxoj, kiuj devenas de objekta ago, povas konsisti el E-vorto + N-finajxo. Ankaux en rolvortajxoj, kiuj ne devenas de objektaj agoj, oni ofte uzas N-finajxon:

• Koncerne ...N estas alternativo al pri = “kiam la afero koncernas ...N”: Gxi tamen ne havis malbonajn intencojn koncerne la malgrandan knabinon.FA2.61

• Responde ...N = responde al: Responde vian leteron mi sendas la jenan bildkarton esperante, ke gxi placxos al vi.

• Inkluzive ...N = inkluzive de: Jonatan deprenis la tunikon, kiu estis sur li, kaj donis gxin al David, ankaux siajn militajn vestojn, inkluzive sian glavon, sian pafarkon, kaj sian zonon.Sm1.18 La malo estas ekskluzive ...N.

• Rilate ...N estas pli ofta ol la samsignifa rilate al: Restas al mi nur diri al vi adiaux kaj danki vin por la boneco kaj afableco, kiun vi montris rilate min.M.59

• Escepte ...N estas ebla alternativo al la pli ofta escepte de: Escepte la lastan cxapitron mi tre sxatis la libron.

Novaj rolvortetoj? «

Plurfoje aperis la ideo, ke oni povus transformi rolvortajxojn en verajn rolvortetojn jene: flanke de la domo → *flank la domo*, rilate al tio → *rilat tio*. La kialo estas la sxajna simileco kun: apud la domo → apude de la domo, k.t.p. (kie la vortkreado tamen estas inversa, oni faris rolvortajxon el rolvorteto). La tuta ideo estas nura fantazio. Ekzistas nenia eblo tiel krei rolvortetojn el ordinaraj radikoj. Krome levigxas la demando, cxu elparoli *rílat* laux la baza akcentoregulo aux *rilát* kvazaux estus apostrofita O-vorto.

Legu tamen pri la neoficiala rolvorteto *far*, kiu fakte estas kreita tiamaniere.